HALKIN ENDERUNU

Anadolu hem medeniyetler beÅŸiÄŸidir, hem mezarlığı,  hem de o uygarlıkların oluÅŸturduÄŸu gelenekler birleÅŸimidir. Aynı anda bu ülkede Ermeniler, Rumlar, Yahudiler, Süryaniler, Ezidiler, Kürtler, Türkler birlikte yaÅŸamış kültür alışveriÅŸi olmuÅŸtur. EÄŸitim evde, ailede baÅŸlar. Ä°lk öÄŸretmen annedir. Baba çalışıp eve baktığı için çocukları anne eÄŸitir. Anne yüzümüze bakar, güler, bizde güleriz. Anne üzüntülü ise o minnacık adem oÄŸlu da bunu hisseder üzülür. (Åžimdilerde anne karnındaki bebeÄŸin durumu ultrasonla takip edildiÄŸinde; annenin psikolojik durumunun, bebeÄŸi etkilediÄŸi tespit edilmiÅŸtir.) Evde baÅŸlayan eÄŸitim, sokakta devam eder, okul bunu pekiÅŸtirir. Anadolu’da çocukluk dönemimizde böyle idi. Evimizde annemiz, babamız varsa dedemiz, ninemiz bazı bilgileri soru, cevap ÅŸeklinde öÄŸretirdi. Sokakta bazı ak sakallı dedeler veya yaÅŸlı amcalar sorardı. “Kimin kulusun?” “Allah’ın.” Kimin ümmetisin?” “Hz. Muhammet Mustafa’nın.” “Dinin nedir?” “Ä°slam.” Ne zamandan beri Müslümansın?” “Kalü Beladan beri.” “Kelime ÅŸehadet getirir misin?” (SaÄŸ elimizin iÅŸaret parmağını; uzatıp havaya kaldırarak.) “EÅŸhedü en la ilahe illallah ve eÅŸhedü Muhammeden abdühü ve resulühü.” “Ä°slamın ÅŸartı kaçtır?” “BeÅŸ.” “Sayar mısın?” “ Savm (Oruç.) salat, (Namaz.) hac, (Hacca gitmek.) zekat(Zengin olanların, malının kırkta birini yoksullara dağıtması.), kelimei ÅŸehadet.” “Ä°manın ÅŸartı kaçtır?” “Altı.” “Sayar mısın?” “Amentü billahi ve melai ketihi ve kütübihi ve rusülihi, vel yevmil ahiri hayrihi ve ÅŸerrihi minallahi teala vel bas’ ü badel mevti hakk eÅŸhedü en la ilahe illallal ve eÅŸhedü enne Muhammeden abduhu ve resulüh” (Allah’ın varlığına ve birliÄŸine iman, meleklerine iman, kitaplarına  iman, peygamberlerine iman, ahiret gününe iman, hayır ve ÅŸerrin Allah’tan geldiÄŸine; öldükten sonra dirileceÄŸimize iman. Ben ÅŸehadet ederim ki Allah’tan baÅŸka yaratıcı  yoktur. Hz Muhammet O’nun kulu ve elçisidir.) “Su bardağının altında ne var, üstünde ne var?”  “Üstünde bismillah, altında elhamdülillah var.” O dede ve ya amca başımızı okÅŸar “Aferin! MaÅŸallah!” deyip çebinden; ÅŸeker, sakız, çikolata, beÅŸ kuruÅŸ, on kuruÅŸ para gibi bir ÅŸeyler verirdi.

Gelelim DoÄŸu Karadeniz’deki bir köye. Köyümüzde oynarken veya bir yerde otururken yaÅŸlı bir dede veya bizden büyük biri gelirse arkadaÅŸlarım herkes ayaÄŸa kalkıyor, asker gibi esas duruÅŸ gösteriyordu. Bu arada ben kalkmadığım için bana da “Kalk, kalk.” diyorlardı. Bende “Ben ÅŸehirde yaşıyorum, orada her gelene ayaÄŸa mı kalkacağım?” diyordum. Tabi gelen yaÅŸlı dede ve ya amca bana “Len ÅŸeherli sen kimin oÄŸlusun?” diye soruyordu. Ben de “Benim ÅŸehirli olduÄŸumu nasıl anladı?” diye ÅŸaşıyordum. Oysa onların içinde apayrı duran ve sipsivri görünen bendim. Bir de derenin kenarında plaj gibi kumsal bir alan vardı. Derenin önüne baraj gibi taÅŸlar ve dallarla bent yapmışlar. Derenin önü tutulduÄŸu için su birikiyor ve yükseliyordu. Her yaÅŸ emsal grubu dörde ayrılmış; bir saatlik zamanda dörde bölünmüÅŸ. Herkes kendi emsali ile ilk önce büyüklerden baÅŸlayarak sırayla dereye giriyor. Süresi dolanlar çıkıyor, diÄŸerleri giriyordu. Ancak en ÅŸanslı bendim, çünkü beni üst gruptaki dayılarımın çocukları zaman zaman Benim emsallerime "Ula uÅŸaklar, havu ÅŸeher bebesine müsade edin de bizimle çimsin! Onların ÅŸehrinde böyle bir yer yoktur." (Gerçekten çocukluÄŸumun geçtiÄŸi mahallede böyle bir yer yoktu.) diye çağırarak kendileriyle de yüzmemi saÄŸlıyorlardı. Çünkü hiç kimse emsalinin dışında ki grupla dereye giremiyordu. GörüldüÄŸü gibi burada da askeri bir hiyerarÅŸi vardı. BüyüÄŸe saygı burada da devam ediyordu. Orada  da köyün töresi ve geleneÄŸi yaşıyordu küçükten büyüÄŸüne. Ä°ÅŸte Halkın Enderunu buydu.