15 yıl Marmaradaki fayı inceleyen ünlü Fransız deprembilimci Prof. Le Pichon, İstanbul depremine yönelik önemli açıklamalarda bulundu.

Ä°stanbul depremiyle ilgili konuÅŸan Le Pichon, 15 yıl içinde kesin olacak diyemem. Ama olma olasılığı yüksek. Tam tarihini bilemesek de önümüzdeki yıllarda bu gerçekleÅŸecek. Kesinlikle 7den büyük bir ya da iki deprem olacak dedi.

İşte Le Pichonun anlattıkları...

- Birkaç ay önce Marmarada araştırma yapan Le Suroit gemisinin depremle ilgili bulguları makale olarak yayımlandı. Büyük İstanbul depremi dediğimiz depremi doğuracak Marmaradaki fayın tek parça, tek hat, kıvrımlı iki fay olduğunun kesinleştiği Türk deprembilimciler tarafından açıklandı.Son araştırmalarınızda ne buldunuz?

1999 yılında Kuzey Anadolu Fayının Marmarada devam ettiÄŸini, tek bir hatta ilerleyen atımlı fay olduÄŸunu söyledik.  Bu fay üzerinde hareket oranının yaklaşık yılda 20 milimetre olduÄŸunu, bu fayda son kırılmanın 1766da iki büyük deprem sonrasında gerçekleÅŸtiÄŸini, gelecek 30 yıl içerisinde yaklaşık 7.6 büyüklüğünde bir deprem olmasını beklemek gerektiÄŸini de belirttik.

2001de, Prof. Celal Şengör, İTÜden Prof. Tuncay Taymaz ve daha pek çok Türk uzmanla yaptığımız çalışmalar, fay hakkındaki bilgilerimizi doğruladı. O dönemde birçok araştırmacı bu verilerin açıklamak için yeterli olmadığını söylüyordu.

- Çalışmalarınız 2001den sonra Marmarada sürdü. Peki, son çalışmalar ne söylüyor?

O tarihten bugüne Marmarada Türk araştırmacıların koordinasyonunda çok sayıda uluslararası ekip çalışmalar gerçekleştiriyor. Biz geçen ay Canadian Journal of Earth Sciences adlı dergide bir makale yayımladık. Bu makalede bütün bu çalışmaların sonuçlarını birleştirdik ve hepsinin, baştaki tezlerimizi doğruladığını söyledik.

- Sonuç?

Bizim “Ana Marmara Fayı” diye adlandırdığımız Marmaradaki Kuzey Anadolu Fayı tek parça, tek hat, yılda 18 milimetre *elastik deformasyon akümülasyonu (esnek bozulma birikimi) var.

- Ne demek bu? Önemli mi?

Evet, önemli çünkü bu fay son kırıldığında-ki artık bunda herkes hemfikir- yıl 1766ydı. O yıl, Marmaradaki fayı kıran iki büyük deprem oldu. Yani yılda 18 milimetre bozulmayı 1766dan bu yana geçen 250 yılla çarptığınızda 4.5 metrelik bir bozulma yığılması anlamına geliyor ve bu da bugün yaşanacak bir depremde hareketin yaklaşık 4.5 metre olacağını gösteriyor.

- Depremin büyüklüğünü bu bozulma mı belirleyecek? 

Evet. Fay güneyde yılda 18 milimetre yani 1.8 santimetre batıya doğru hareket ediyor. Bu da 250 yılda 4.5 metrelik elastik deformasyon demek.
Bu elastik deformasyon, sismik sallantı sırasında bir seferde gevÅŸeyecek, bu da depremin yıkıcılığını doÄŸuracak. Bu hareket, eÄŸer fay tahminimdeki gibi tek parça halinde kırılırsa depremin 7.6 büyüklüğünde olacağı anlamına geliyor. Tabii 1766da olduÄŸu gibi iki parça halinde de kırılabilir. Her halükârda büyüklük 7nin üzerinde olacak demektir.

- Daha net söylersek?

Deprem, 1766da olduğu gibi iki seferde gerçekleşebilir. 1766da bu önce İstanbul-Silivri segmentinde batıya doğru, sonra Silivri-Ganos (Ganos Dağı-Tekirdağ) segmentinde batıya doğru gerçekleşmişti. Büyüklükleri 7-7.2 arasındaydı. Veya benim daha çok üzerinde durduğum gibi fay bütün bu hat boyunca tek parça kırılacak ve büyüklüğü 7.4-7.6 arasında olacak.

- Yani Ä°stanbulu etkileyen en az bir veya iki deprem kesin olacak. 

Evet. Bir deprem çok daha büyük olur ya da iki deprem olursa 1766 depreminde olduğu gibi 1-2 ay arayla gerçekleşir. İki deprem olursa büyüklüğü 7.2 civarında olur. Tek deprem olursa 7.4ten büyük olur.

- Kaçınılmaz sonuç mu bu?

Evet. Bununla birlikte bazı araÅŸtırmacılar, faydaki bu hareketin büyük bölümünün “creep” yani fay boyunca süregiden kayma sayesinde büyük deprem yaratmadan dağılacağını söylüyordu. Oysa Silivrinin güneyinde, Ä°stanbul-Silivri segmentinde, sonarlı dip taramalarıyla yapılan 6 aylık ölçümlerde, böyle bir kayma hareketi saptanmadı.Yani fay sıkışmış halde ve esnek bozulma biriktiriyor. Bu tespitler, Sakic ve Ä°TÃœden Özeren, Kandilliden Ergintav dahil Türk araÅŸtırmacıların bulunduÄŸu bir ekip tarafından Geophysical Research Lettersda yayımlanan bir makalede açıklandı. 

Şunu kanıtladılar:

Denizin altında 800 metre derinlikte, Kumburgaz havzasında, fay üzerinde bir kayma yok. Bu ÅŸu demek: Fay üzerinde “esnek bozulma” katlanarak büyümeye devam ediyor. Yani fayda, bir “deprem olmayacağını” söyleyen kaymanın yaÅŸandığını artık kesinlikle ileri süremeyiz. Fay üzerinde büyük bir depremin oluÅŸmakta olduÄŸu kesin. Fay deformasyon biriktiriyor ve bu da kesinlikle deprem olacak demek.

- Depremin muhtemel merkezini belirlediniz mi?

Depremin mesafesini soruyorsanız; bir segment, Ä°zmitten Silivriye gidiyor. Adı Ä°stanbul-Silivri segmenti. Bunun uzunluÄŸu 70 kilometre. Bu kesinlikle bir seferde kırılacak. 

Yani en düşüğü bu olabilir ve 4.5 metrelik kaymayla 7nin üstünde bir deprem doğuracağını öngörebiliriz. Sonra bu fay Ganosa (Tekirdağ) kadar devam ediyor. Bu da 200 kilometreye kadar uzanıyor. Yani kırılma en az 70, en çok 200 kilometrede olabilir. Sadece 70 kilometrede olursa bu da ikinci bir deprem olacağı anlamına gelir. Bu deprem Marmaranın batısını kırar ve yeni bir 7den büyük depreme neden olur. Ama eğer tek bir deprem olursa bu, 7.4-7.6 arasında bir büyüklükte olur.

- 2001de “20-30 yıl içinde bir büyük deprem olma olasılığı yüksek” demiÅŸtiniz. Aradan 15 yıl geçti. Åžimdi bu olasılık daha mı yüksek? 

Evet. Ben 30 yıl içinde olma olasılığının olduğunu söylemiştim. Son 40 yılın araştırmaları gösterdi ki, bunun tarihini öngöremiyorsunuz.

Yani “15 yıl içinde kesin olacak” diyemem. Ama olma olasılığı yüksek. Tam tarihini bilemesek de önümüzdeki yıllarda bu gerçekleÅŸecek. Kesinlikle 7den büyük bir ya da iki deprem olacak.

-Tsunami riski var mı Marmarada? 

Ä°TÃœden Doç. Sinan Özeren bunun üzerinde çok çalıştı. Sadece yatay hareket eden bu fay, normalde tsunami üretmez. “Ama Faydaki sarsıntısı yüzünden büyük toprak parçaları çökecek ve bir çığa neden olacak; bu çığlar tsunami üretecek” diyor o. Haklı olabilir.

- Her şey bu kadar karamsar mı?

İstanbul için olumlu diyebileceğimiz bir şey var, evet. Şunu biliyoruz ki Ayasofya, depremlerden hiç zarar görmedi. Mesela 1766 depremi onu etkilemedi. 2003te Journal of Geophysical Researchte ve bu yeni makalede de ortaya koyduğum gibi, aslında fayın iki kıyısı arasında bir asimetri var. Bu da fayın kuzeyinde, fayın güneyine göre 5-10 kat daha düşük bir şiddetle sonuçlanıyor. Bu, Ayasofya Bazilikasının 1766 depreminde neden yıkılmadığını açıklıyor. Demek ki depremin İstanbulda beklenen yıkıcı etkisi korkulduğu kadar büyük olmayabilir; beklenen şiddetin büyüklüğüne rağmen...

- Bu asimetriyi biraz açalım mı?

Fayın kuzeyi yani kıta bölümü, kıtasal kenar. Fayın güneyinde ise Marmara havzası var. Fayın kuzeyi güneye göre çok daha sert. Bu, esnek bozulmaya eşlik eden bir asimetri olduğunu gösteriyor bize. Kuzey, yani kıtasal kenar güneye göre alt katmanlardan daha az etkileniyor. Bundan şu sonucu çıkarıyorum: İstanbulu etkileyecek bir deprem olacak, büyüklüğü 7nin üzerinde, muhtemelen 7.2-7.6 arasında olacak. Ancak bu asimetri nedeniyle bu büyüklüğün doğuracağından daha az yıkıcı sonuç ortaya çıkacak.

Habertürk